اندودانتیکس

اندودانتیکس ( Endodontics ) یکی از تخصص‌ های دندانپزشکی است که به تشخیص ، پیش گیری و درمان مشکلات و بیماری‌ های مربوط به پالپ دندان و بافت‌ های اطراف ریشه می‌ پردازد . پالپ دندان شامل عصب ، رگ‌ های خونی و بافت نرم داخل دندان است . هنگامی که پالپ دچار عفونت ، التهاب یا آسیب شود ، نیاز به درمان‌ های اندو وجود دارد .

اندودانتیکس

اندودانتیکس به حفظ دندان‌ های طبیعی کمک می‌ کند و هدف اصلی آن جلوگیری از کشیدن دندان‌ هایی است که می‌ توانند با درمان ریشه نجات پیدا کنند . درمان‌های رایج در اندودانتیکس را در بخش زیر آورده ایم :

• عصب‌ کشی ( Root Canal Therapy ) : مهم‌ ترین و رایج‌ ترین درمان در اندودانتیکس می باشد و زمانی انجام می‌ شود که پالپ دندان به دلیل عفونت یا آسیب شدید ، ملتهب یا مرده باشد . در این فرآیند ، پالپ بیمار از داخل کانال‌ های ریشه برداشته می‌ شود ، سپس کانال‌ ها تمیز ، ضدعفونی و با مواد مخصوصی پر می‌ شوند تا از عفونت مجدد جلوگیری شود .
• درمان مجدد ریشه ( Re-treatment of Root Canal ) : در صورتی که عصب‌ کشی اولیه موفقیت‌ آمیز نباشد و عفونت یا درد ادامه یابد ، ممکن است نیاز به تکرار درمان ریشه باشد . این فرآیند شامل باز کردن دندان ، برداشتن مواد پرکننده قبلی ، تمیز کردن مجدد کانال‌ ها و پر کردن دوباره آن‌ هاست .
• جراحی اندودانتیکس ( Apicoectomy ) : اگر درمان غیر جراحی ریشه مؤثر نباشد ، به جراحی ریشه نیاز هست. در این روش ، انتهای ریشه دندان همراه با بافت عفونی برداشته شده و ناحیه مورد نظر تمیز و ضد عفونی می‌ شود . سپس انتهای ریشه با ماده مخصوصی بسته می‌ گردد .
• درمان‌ های اضطراری برای کنترل درد و تورم : در مواردی که دندان به دلیل آسیب ، ضربه یا عفونت دچار درد شدید و تورم شود ، متخصص اندودانتیکس می‌ تواند با درمان‌ های اورژانسی ، درد را کاهش دهد و اقدامات لازم برای درمان عمیق‌ تر را انجام دهد .

مواد اندو

مواد اندو یا مواد ترمیمی ، به موادی اطلاق می‌ شود که در درمان‌ های اندودنتیک یا همان درمان ریشه دندان‌ ها استفاده می‌ شوند . این مواد اندودانتیکس به منظور ترمیم بافت‌ های دندانی آسیب‌ دیده یا آلوده و هم چنین برای پر کردن کانال‌ های ریشه دندان به کار می‌ روند . استفاده صحیح از این مواد مصرفی دندانپزشکی می‌ تواند به بهبود موفقیت درمان ریشه و حفظ دندان کمک کند . برخی از مهم‌ ترین مواد اندو شامل موارد زیر می باشد :

• ماده پر کننده : مانند گوتاپرکا که برای پر کردن کانال‌ های ریشه استفاده می‌ شود .
• سمان‌ های اندو : این سمان‌ ها به عنوان ماده چسبنده بین ماده پرکننده و دیواره‌ های کانال ریشه عمل می‌ کنند .
• مواد ضد عفونی‌ کننده : مانند هیپوکلریت سدیم که برای پاک سازی و ضد عفونی کردن کانال ریشه استفاده می‌ شود .
• مواد بیهوشی : برای کاهش درد و ناراحتی بیمار در طول درمان کاربرد دارد .

مواد اندو اوژنول

اندو اوژنول (Eugenol) در دندانپزشکی برای خواص ضد عفونی‌ کنندگی و آرام‌ بخش اش استفاده می‌ شود. این ماده به‌ طور طبیعی در روغن میخک یافت می‌ شود و به دلیل ویژگی‌ های ضد باکتری ، ضد قارچ و تسکین درد ، به‌ خصوص در درمان‌ های موقت دندان و پانسمان‌ های موقت ، کاربرد دارد . این ماده اندودانتیکس با روی ( زینک اکساید ) ترکیب می‌ شود تا خمیر زینک اکساید-اوژنول (ZOE) ساخته شود .

این خمیر به‌ عنوان ماده‌ ای برای پر کردن موقت کانال ریشه و هم چنین ماده‌ ی پایه برای پانسمان‌ های موقت دندان استفاده می‌ شود . اوژنول به دلیل خواص آرام‌ بخش و ضدالتهابی ، به تسکین درد و التهاب در محل آسیب دیده کمک می‌ کند و هم چنین اثر ضد میکروبی آن از رشد باکتری‌ ها جلوگیری می‌ کند . با این حال ، ممکن است برای برخی افراد حساسیت‌ زا باشد و استفاده طولانی‌ مدت از آن در برخی موارد به بافت‌ های اطراف آسیب می رساند .

سمان اندو در دندانپزشکی

سمان اندو ( Endodontic Cement) یا سمان ریشه ، ماده‌ ای است که در دندانپزشکی به‌ ویژه در درمان‌ های اندودنتیک یعنی همان درمان ریشه یا عصب‌ کشی استفاده می‌ شود . این مواد به عنوان پر کننده‌ ی کانال ریشه عمل کرده و نقش مهمی در مهر و موم کردن ( سیل کردن ) کانال‌ های ریشه دارند تا از نفوذ میکروب‌ و باکتری‌ ها به داخل کانال جلوگیری کند . سمان اندو به‌ عنوان ماده‌ ای برای پرکردن نهایی کانال ریشه به کار می‌ رود و معمولاً همراه با گوتاپرکا ( نوعی ماده ترموپلاستیک ) استفاده می‌ شود تا فضای خالی داخل کانال پر شود .
برای ثابت کردن پین‌ های فلزی در داخل کانال‌ های ریشه و در مواردی که ساختار دندان به پشتیبانی بیشتری نیاز دارد ، از سمان اندو استفاده می‌ شود . در برخی موارد ، از سمان اندو به‌ صورت موقت برای محافظت از دندان و در موارد دیگر به‌ عنوان پرکردن دائمی برای پر کردن ناحیه درمان شده به کار می‌ رود . انواع سمان‌ های اندودانتیکس به صورت زیر است :

• سمان‌ زینک اکساید-اوژنول (ZOE) : این نوع به دلیل ویژگی‌ های ضد میکروبی و تسکین‌ دهنده‌ اوژنول ، کاربرد زیادی دارند. هرچند در برخی موارد ممکن است برای دندان حساسیت‌ زا باشد .
• سمان‌ کلسیم هیدروکساید : این سمان‌ ها خواص ضدباکتری قوی دارند و می‌ توانند باعث تحریک بازسازی بافت‌ ها شود. هم چنین به عنوان ماده‌ پایه برای پرکردن موقت نیز استفاده می‌ شود .
• سمان‌ های رزینی : سمان‌ های رزینی برای ایجاد پیوند قوی و پایدار در کانال‌ های ریشه به کار می‌ روند و در مقایسه با دیگر انواع ، ویژگی‌ های مکانیکی بهتری دارند .
• سمان‌ های بیوسرامیک : جدیدترین نوع سمان‌ های اندو هستند که به دلیل ویژگی‌ های زیست‌ سازگاری بالا ، عدم انقباض و خواص ضدباکتریایی مورد توجه قرار گرفته‌ اند .

مراحل جراحی اندودانتیکس

جراحی درمان ریشه یا جراحی اندودانتیکس ، برای درمان مشکلاتی انجام می‌ شود که با درمان‌ های عادی عصب‌ کشی ( اندودنتیک ) قابل حل نیستند . این جراحی‌ ها معمولاً زمانی انجام می‌ شوند که عفونت یا التهاب در انتهای ریشه دندان باقی مانده یا آسیب‌ های ساختاری دیگری در ریشه دندان وجود داشته باشد. برای این کار دندانپزشک ابتدا دندان و بافت اطراف آن را معاینه می‌ کند و آزمایش‌ های تشخیصی ، مانند رادیوگرافی ( عکس‌ برداری با اشعه ایکس ) را انجام می‌ دهد تا محل و علت دقیق مشکل مشخص شود. برای اطمینان از راحتی بیمار، دندان و ناحیه اطراف آن با بی‌ حسی موضعی بی‌ حس می‌ شود و قبل از شروع جراحی ، ناحیه مورد نظر کاملاً ضد عفونی می‌ شود تا خطر عفونت به حداقل برسد . دندانپزشک یک برش کوچک در لثه ایجاد می‌کند تا به ناحیه ریشه و استخوان اطراف آن دسترسی پیدا کند.

بافت‌ های عفونی ، کیست‌ یا گرانولوم‌ ها از ناحیه ریشه و اطراف آن برداشته می‌ شود و در صورت نیاز ، بخش کوچکی از انتهای ریشه که عفونی شده یا آسیب دیده است ، برش داده و خارج می‌ شود . بعد از تمیز کردن ناحیه ، کانال ریشه با مواد پرکننده ( مانند گوتاپرکا ) مهر و موم می‌ شود تا از ورود مجدد باکتری‌ ها جلوگیری شود . پس از پایان کار، لثه دوباره به محل خود بازگردانده شده و با بخیه محکم می‌شود تا بهبود یابد. دندانپزشک توصیه‌ هایی برای مراقبت از ناحیه جراحی، مانند مصرف داروهای مسکن و آنتی‌ بیوتیک‌ ها ، ارائه می‌ دهد . هم چنین ممکن است نیاز به مراجعه‌ های پیگیری برای بررسی بهبودی باشد. این مراحل به طور کلی استانداردهایی را ارايه می دهد که در بیشتر جراحی‌ های اندودانتیکس رعایت می‌ شوند ، اما ممکن است با توجه به شرایط خاص هر بیمار تفاوت‌ هایی هم داشته باشد .